پوشش ضد حریق چیست؟

 تصور کنید که ساختمانی مرتفع و بلند در عرض چند ساعت به تلی از خاکستر تبدیل شود! این اتفاق دلخراش و ناگوار، بارها و بارها در سراسر جهان رخ داده و نشان از اهمیت حیاتی ایمنی در برابر آتش دارد. ایمن سازی ساختمان ها و سازه ها در برابر آتش سوزی امروزه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. یکی از راهکارهای موثر برای مقابله با این تهدید، استفاده از انواع پوشش ضدحریق است. این پوشش‌ها همچون سدی مستحکم از سازه‌های فلزی و بتنی در مقابل حریق محافظت کرده و بهترین زمان را برای تخلیه افراد و عملیات اطفای حریق فراهم می‌کنند. علاوه بر این، مانع از تخریب سازه و ریزش ساختمان می شود.

 از معرفی پوشش‌های ضدحریق مختلف گرفته تا اهمیت استفاده از آن‌ها، همه و همه در این مقاله موردبحث قرار می‌گیرند. پس با ما همراه باشید تا با دنیای شگفت‌انگیز پوشش‌های حریق بیشتر آشنا شوید.

پوشش ضد حریق 

پوشش ضد حریق (Fireproofing) به موادی اطلاق می‌شود که برای افزایش مقاومت سازه‌ها و تجهیزات در برابر آتش و جلوگیری از گسترش حریق به کار می‌روند. این پوشش‌ها با ایجاد یک لایه محافظ، از افزایش دما در مواد حساس مانند فلزات یا سازه‌های بتنی جلوگیری می‌کنند.

تصور کنید یک ساختمان با اسکلت فلزی داریم. اگر این ساختمان دچار حریق شود، ستون فلزی به سرعت داغ شده و استحکام خود را از دست می‌دهد، که می‌تواند منجر به فروریختن ساختمان شود. پوشش‌های ضد حریق مانند یک سپر عمل می‌کنند و مانع از رسیدن حرارت آتش به طور مستقیم به فلز می‌شوند.

 برای آشنایی بهتر شما عزیزان با این موضوع، ذکر یک مثال خالی از لطف نیست. تصور کنید که یک ساختمان در اثر حادثه‌ای دچار آتش‌سوزی شده و افراد زیادی در آن گرفتار شده‌اند. شعله‌های آتش هر لحظه بیشتر می‌شوند و نگرانی بزرگ، فروریختن اسکلت ساختمان است.

 آتش‌نشان‌ها بلافاصله پس از رسیدن، اقدامات لازم برای اطفای حریق را انجام می‌دهند. خوشبختانه این حادثه تلفات جانی به همراه نداشته و تمام افراد محبوس در ساختمان نجات پیدا می‌کنند. سوال مهم این است که چگونه این حجم بزرگ آتش خسارات جدی به بار نیاورد؟

آتش‌نشان‌ها در پاسخ به این پرسش چنین می‌گویند:

 ” تمام سطوح داخلی و خارجی این ساختمان دارای پوشش‌های ضدحریق هستند. این پوشش‌ها مانع از رسیدن حرارت به اسکلت سازه می‌شوند. در صورت عدم وجود این پوشش‌ها، قبل از رسیدن نیروهای ما، ساختمان فرومی‌ریخت و همه افراد محبوس در آن در زیر آوار جان می‌سپردند.”

مدت زمان محافظت پوشش ضدحریق از سازه

اگر یک ساختمان اسکلت فلزی دچار حریق شود، ستون‌های فلزی خیلی سریع داغ می‌شوند و استحکامشان را از دست می‌دهند، که می‌تواند باعث فروریختن ساختمان شود. برای جلوگیری از این اتفاق، از پوشش‌های ضد حریق استفاده می‌شود که مثل یک سپر عمل کرده و جلوی رسیدن حرارت مستقیم به فلز را می‌گیرند. اما این پوشش‌ها تا چه مدت می‌توانند مقاومت کنند؟ این موضوع به چند عامل بستگی دارد.

مثلا نوع پوشش خیلی مهم است، چون مواد مختلفی برای این کار استفاده می‌شود و هرکدام مقاومت متفاوتی دارند. ضخامت پوشش هم تأثیر زیادی دارد، هرچقدر ضخیم‌تر باشد، دیرتر حرارت را عبور می‌دهد. البته نوع و شدت آتش‌سوزی هم بی‌تأثیر نیست، بعضی از آتش‌سوزی‌ها دماهای خیلی بالاتری ایجاد می‌کنند و در نتیجه، پوشش‌ها زودتر آسیب می‌بینند. حتی شکل و اندازه سازه فلزی هم مهم است، چون سازه‌های مختلف سطح تماس متفاوتی با آتش دارند. شرایط محیطی مثل رطوبت و دمای هوا هم می‌توانند روی عملکرد این پوشش‌ها تأثیر بگذارند. پس نمی‌شود یک زمان مشخص برای مقاومت این پوشش‌ها در برابر آتش تعیین کرد، چون عوامل زیادی در این موضوع دخیل هستند.

انواع پوشش مقاوم به حریق

لایه‌های محافظ ضدحریق در انواع مختلفی تولید می‌شوند که هر کدام برای اجرا در سطوح مختلف سازه مورداستفاده قرار می‌گیرند. رایج‌ترین و پرکاربردترین پوشش‌های ضدحریق عبارت‌اند از:

1. پوشش ضدحریق پایه سیمانی: این نوع لایه‌های محافظ به‌صورت لایه‌های چند سانتی‌متری روی سطوح مختلف پاشیده شده و پس از اجرا به رنگ سفید یا خاکستری کم‌رنگ در می‌آیند. پوشش ضدحریق پایه سیمانی مانع از رسیدن دماهای بسیار بالا (چند صد درجه سانتی‌گراد) به سازه‌های بتنی و فلزی می‌شود.

2. پوشش ضدحریق پایه گچی: این نوع پوشش‌ها شباهت بسیاری به پوشش‌های پایه سیمانی دارند و تنها در یک مورد جزئی متفاوت از دیگری هستند. برای اجرای پوشش ضدحریق پایه گچی از اندودهای پاششی استفاده می‌شود. برای اجرای این لایه محافظ به نیروی متخصص نیاز است و هر کسی از عهده پاشش آن روی سطوح بر نمی‌آید.

3. رنگ‌های ضدحریق: رنگ‌های مهار آتش به‌صورت یک لایه بسیار نازک (در حد میکرون) روی سطوح پاشیده می‌شوند. این رنگ‌ها در اثر تماس با حرارت شدید، کمی متورم شده و ساختاری زغالی پیدا می‌کنند. ساختار مورد اشاره مانع از انتقال حرارت به لایه‌های زیرین خواهد شد. رنگ‌های مقاوم در برابر آتش قیمت بالاتری نسبت به پوشش‌های پایه سیمانی و گچی دارند.

4. صفحات ضدحریق: صفحات ضدحریق (با ضخامت 10 الی 25 میلی‌متر) از لحاظ ساختاری مشابه داکت‌های برق هستند و گران‌ترین پوشش ضدحریق موجود در بازار به‌حساب می‌آیند.

 استفاده از پوشش‌های مقاوم در برابر آتش در ساختمان‌ها، صنایع و بسیاری حوزه‌های دیگر اهمیت بسیاری دارد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین دلایل استفاده از پوشش‌های ضدحریق اشاره شده است:

• افزایش زمان مقاومت در برابر آتش: پوشش‌های مقاوم در برابر آتش با ایجاد مانع، زمان ذوب‌شدن و فروریختن سازه‌های فلزی را به تعویق می‌اندازند. این زمان ارزشمند فرصت کافی برای اطفای حریق، تخلیه افراد و حفاظت از اموال مردم را فراهم می‌کند.
• عایق حرارت: این سپرهای محافظ با کاهش انتقال حرارت به بخش‌های دیگر ساختمان، مانع از گسترش آتش و شعله‌ورشدن مواد قابل‌اشتعال موجود در ساختمان می‌شوند.
• کاهش انتشار گازهای سمی: برخی از پوشش‌های ضدحریق در اثر تماس با حرارت، گازهای خفه‌کننده یا سمی منتشر نمی‌کنند. این محصولات عاملی موثر در بهبود شرایط تنفسی افراد محبوس در ساختمان‌های آتش‌گرفته هستند.
• حفاظت از تجهیزات حیاتی: پوشش‌های ضدحریق از کابل‌های برق، لوله‌های انتقال گاز و سایر تجهیزات حیاتی در برابر حرارت محافظت کرده و از بروز حوادث ثانویه جلوگیری می‌کنند.

اجرای پوشش ضد حریق روی سازه فلزی

پوشش ضد حریق یه جورایی مثل لباس محافظ برای سازه‌های فلزی عمل می‌کنه، با این تفاوت که از مواد مقاوم در برابر حرارت ساخته شده و از داغ شدن و از دست رفتن استحکام فلز جلوگیری می‌کنه. اجرای این پوشش چند مرحله داره که باید دقیق انجام بشه تا سازه در برابر آتش مقاوم بشه.

1. آماده‌سازی سطح

اول از همه، سطح فلز باید کاملاً تمیز بشه. هر نوع آلودگی، زنگ‌زدگی یا رنگ قدیمی باید از بین بره تا پوشش به‌خوبی به سطح بچسبه.

گاهی لازمه که سطح فلز کمی زبر بشه تا چسبندگی پوشش بهتر بشه.

2. اعمال پرایمر

یه لایه پرایمر روی سطح فلز زده می‌شه تا پوشش ضد حریق محکم‌تر بشینه.

پرایمر علاوه بر افزایش چسبندگی، از خوردگی فلز هم جلوگیری می‌کنه.

3. اجرای پوشش ضد حریق

پوشش ضد حریق رو می‌شه با روش‌های مختلف مثل پاشیدن، مالیدن یا قالب‌گیری اجرا کرد.

ضخامت این پوشش خیلی مهمه و باید بر اساس استانداردها و نیاز سازه تعیین بشه.

معمولاً از پوشش‌های پایه گچی یا سیمانی استفاده می‌شه که روی سازه‌های فلزی یا بتنی اسپری می‌شن.

4. خشک شدن و عمل‌آوری

بعد از اجرا، پوشش باید زمان کافی برای خشک شدن داشته باشه.

مدت زمان خشک شدن به نوع پوشش و شرایط محیطی بستگی داره.

5. بازرسی و کنترل کیفیت

بعد از خشک شدن، ضخامت و چسبندگی پوشش بررسی می‌شه تا مطمئن بشن که کار درست انجام شده.

همه‌چی باید مطابق استانداردهای ایمنی باشه.

نکات مهم در اجرای ضدحریق

• اجرای این پوشش باید توسط افراد متخصص انجام بشه تا کارایی لازم رو داشته باشه.
• استفاده از مواد باکیفیت خیلی مهمه، چون پوشش‌های ضعیف خیلی زود از بین می‌رن.
• در زمان اجرا باید نکات ایمنی رعایت بشه، مثل استفاده از ماسک و دستکش.

با اجرای درست پوشش ضد حریق، می‌شه مقاومت سازه‌های فلزی رو در برابر آتش افزایش داد و از خسارت‌های جدی جلوگیری کرد.

مزایا استفاده از ضدحریق

 پوشش‌های مقاوم در برابر آتش مزایای بسیاری برای ساختمان‌ها دارند. نجات جان افراد و منابع از آتش را می‌توان بزرگ‌ترین مزیت این لایه‌های محافظ دانست؛ اما اگر بخواهیم مزایای دیگر این پوشش‌ها را نام ببریم، باید موارد زیر را ذکر کنیم:

• کاهش هزینه‌ها و خسارات ناشی از آتش‌سوزی: استفاده از پوشش‌های ضدحریق موجب افزایش مقاومت سازه در برابر آتش و کاهش خسارات احتمالی می‌شود. این امر هزینه‌های بازسازی و تعمیرات را به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.
• رعایت قوانین و مقررات: در استانداردهای ساختمانی تدوین شده در بسیاری از کشورها، استفاده از پوشش ضدحریق برای سازه‌های خاص الزامی است.
• ایجاد فضایی ایمن‌تر: با افزایش ضریب ایمنی سازه در برابر آتش، آرامش خاطر و امنیت بیشتری برای افراد حاضر در ساختمان فراهم می‌شود.
•  طول عمر بالا: بسیاری از محافظ‌های ضدحریق نیاز به تعمیر و نگهداری کمی داشته و دوام بالایی دارند.

موارد استفاده از پوشش ضد آتش

عایق‌های ضد حریق یه جورایی مثل یه سپر محافظتی عمل می‌کنن و نمی‌ذارن آتیش گسترش پیدا کنه و به سازه‌ها آسیب بزنه. این عایق‌ها کاربردای زیادی دارن و توی جاهای مختلفی استفاده می‌شن.

• ساختمان‌های مسکونی و تجاری، یعنی همون آپارتمان‌ها، هتل‌ها و مراکز خرید، روی اسکلت فلزی و بتنی کار می‌شن تا ساختمون در برابر آتیش مقاوم بشه. علاوه بر این، روی دیوارها، سقف‌ها و کف‌ها هم زده می‌شن تا آتیش از یه قسمت به قسمت دیگه سرایت نکنه. راه‌پله‌ها و خروجی‌های اضطراری هم معمولاً با این عایق‌ها محافظت می‌شن.
• کارخانه‌ها، پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌ها هم از این عایق‌ها استفاده می‌شه تا تجهیزات حساس در برابر آتش ایمن بمونن. مثلاً مخزن‌های مواد اشتعال‌زا یا انفجاری رو هم با این عایق‌ها پوشش می‌دن که اگه حادثه‌ای رخ بده، جلوی یه انفجار بزرگ گرفته بشه.
• تونل‌ها و معادن هم جای دیگری است که از این عایق‌ها استفاده می‌کنن. توی تونل‌های جاده‌ای و ریلی، این عایق‌ها باعث می‌شن اگه یه وقت آتیش‌سوزی بشه، گسترش پیدا نکنه و خسارت کمتری داشته باشه. توی معادن هم برای ایمنی کارگرا و تجهیزات به کار می‌ره.
• وسایل حمل‌ونقل مانند کشتی، هواپیما و قطار هم این عایق‌ها کاربرد دارن. مثلاً اگه یه وقت آتیش‌سوزی بشه، جلوی سرایت آتیش به بخش‌های دیگه رو می‌گیرن. توی خودروها هم معمولاً توی قسمت‌هایی مثل مخزن سوخت به کار می‌رن تا از حوادث خطرناک جلوگیری کنن.
• مراکز داده و اتاق‌های سرور از مهم ترین مکان هایی هست که از پوشش ضدحریق استفاده می شود. در این مراکز، چون تجهیزات الکترونیکی حساس و گران قیمت وجود دارد، باید در برابر آتش محافظت شوند. تا در شرایط احتمالی حریق و آتش سوزی، این عایق‌ها در برابر آسیب به اطلاعات و سخت‌افزارها مقاومت می کنند.

در کل، هر مکانی که احتمال آتیش‌سوزی وجود داشته باشد، این عایق‌ها میتوانند جان و مال انسان ها را حفظ کنند و مانع از خسارت‌های سنگین شوند.

انتخاب نوع پوشش ضد حریق

 انتخاب پوشش ضدحریق مناسب برای ساختمان یکی از مهم‌ترین عوامل در افزایش ایمنی و کاهش خسارات ناشی از آتش‌سوزی است. در ادامه به برخی از نکات قابل‌توجه در هنگام انتخاب این پوشش‌ها اشاره شده است:

• نوع پوشش مقاوم در برابر آتش باتوجه‌به نوع سازه (فلزی، بتنی یا تونل) و شرایط محیطی (میزان دما و رطوبت، تماس یا عدم تماس با مواد شیمیایی) انتخاب می‌شود.
•  ضخامت این سپرهای محافظ در برابر حرارت باتوجه‌به میزان مقاومت مورد نیاز تعیین می‌شود.
• مدت زمان مقاومت در برابر آتش بر اساس کاربری ساختمان و مقررات ملی ساختمان تعیین می‌شود.
• هر روش اجرای پوشش (پاششی، ورقه‌ای یا تزریقی) مزایا و معایب خاص خود را دارد و انتخاب آن به شرایط پروژه بستگی دارد.
• پوشش انتخاب شده باید با استانداردهای ملی و بین‌المللی مرتبط مطابقت داشته باشد.
• این لایه‌های محافظ باید توسط افراد متخصص و باتجربه روی سطوح مختلف اجرا شوند.

انواع مصالح ساختمانی ضد حریق

 مصالح ساختمانی ضدحریق به کمک ویژگی منحصربه‌فرد خود مانع از گسترش آتش می‌شوند. در ادامه به معرفی انواع مختلف این مصالح می‌پردازیم:

1. مصالح معدنی همچون بتن، گچ، آجرنسوز، پشم سنگ و پشم ‌شیشه
2. فلزات همچون فولاد و آلومینیوم
3. مواد پلیمری همچون پلیمرهای خود خاموش شونده و پلیمرهای منبسط‌شونده
4. مواد ترکیبی همچون کامپوزیت‌های سیمانی و کامپوزیت‌های پلیمری

 استفاده از این مصالح در بخش‌های مختلف ساختمان‌های بلند نظیر سقف و دیوارها الزامی است. همچنین صنایع مختلف مانند صنعت نفت و گاز و تونل‌سازی نیز باید از مصالح ضدحریق بهره ببرند.

رنگ ضد حریق چیست؟

رنگ‌های ضد حریق، نوعی پوشش حفاظتی هستند که روی سطوح مختلف مانند فلز، چوب یا بتن اعمال می‌شوند تا آن‌ها را در برابر آتش محافظت کنند. این رنگ‌ها ویژگی خاصی دارند: زمانی که در معرض حرارت شدید قرار می‌گیرند، یک لایه ضخیم و عایق تشکیل می‌دهند که به‌عنوان سپری حرارتی عمل کرده و از انتقال حرارت مستقیم به سطح زیرین جلوگیری می‌کند.

به‌طور ساده، می‌توان رنگ ضد حریق را به یک لباس ضخیم زمستانی تشبیه کرد. زمانی که هوا سرد می‌شود، این لباس شما را گرم نگه می‌دارد. رنگ ضد حریق هم در مواجهه با حرارت زیاد، از سطح زیرین محافظت می‌کند.

لایه عایق حاصل از رنگ ضد حریق وظایف مهمی را ایفا می‌کند:

• کاهش سرعت گسترش آتش: با ایجاد یک لایه عایق، از رسیدن اکسیژن به سطح زیرین جلوگیری می‌کند و در نتیجه سرعت گسترش آتش را کاهش می‌دهد.
• محافظت از سازه: این رنگ از داغ شدن و کاهش استحکام سازه‌های فلزی و بتنی جلوگیری می‌کند.
• ایجاد زمان برای فرار: با به تعویق انداختن گسترش آتش، زمان بیشتری برای خروج افراد از محل حادثه فراهم می‌آورد.

رنگ‌های ضد حریق در انواع مختلفی موجود هستند که هرکدام برای کاربردهای خاصی طراحی شده‌اند. برای مثال، برخی از آن‌ها برای استفاده در ساختمان‌های مسکونی مناسب‌اند، در حالی که برخی دیگر برای کاربرد در تأسیسات صنعتی یا تونل‌ها طراحی شده‌اند.

انتخاب مصالح ضدحریق مناسب باید باتوجه‌به شرایط خاص هر پروژه و از طریق مشورت با متخصصان انجام شود. برای این منظور می‌توانید به شرکت ویستا ارگ سازه مراجعه کنید.