مراحل فونداسیون ساختمان چیست؟ صفر تا صد اجرای فونداسیون
فونداسیون ساختمان چیست؟
فونداسیون، به عنوان زیربنای هر سازه، نقشی حیاتی در پایداری و طول عمر ساختمان ایفا می‌کند. طراحی و اجرای صحیح فونداسیون، تضمین‌کننده انتقال ایمن بارها از سازه به زمین و جلوگیری از نشست‌های نامتقارن و آسیب‌های جدی به ساختمان است. در این مقاله، به بررسی علمی مراحل ساخت فونداسیون ساختمان می‌پردازیم.
مراحل اجرای فونداسیون
- مطالعات ژئوتکنیک (شناخت دقیق خاک)
اولین و مهم‌ترین گام در ساخت فونداسیون، انجام مطالعات ژئوتکنیک است. این مطالعات شامل آزمایش‌های مختلفی بر روی خاک محل احداث سازه است که هدف آن، تعیین ویژگی‌های فیزیکی و مکانیکی خاک، از جمله موارد زیر است:
- نوع خاک: تعیین نوع خاک (رس، ماسه، شن، و غیره) و درصد اجزای تشکیل‌دهنده آن.
- مقاومت برشی خاک: تعیین میزان مقاومت خاک در برابر نیروهای برشی.
- تراکم‌پذیری خاک: تعیین میزان تراکم‌پذیری خاک تحت بارگذاری.
- سطح آب زیرزمینی: تعیین سطح آب زیرزمینی و تاثیر آن بر پایداری فونداسیون.
نتایج این مطالعات، مبنای طراحی فونداسیون و انتخاب نوع مناسب آن خواهد بود.
- طراحی فونداسیون
بر اساس نتایج مطالعات ژئوتکنیک و با در نظر گرفتن بارهای وارده از سازه، مهندسین محاسب اقدام به طراحی فونداسیون می‌کنند. در این مرحله، ابعاد فونداسیون (طول، عرض، ارتفاع) و مشخصات فنی آن (نوع بتن، میزان آرماتور، عمق قرارگیری) تعیین می‌شود. طراحی فونداسیون باید به گونه‌ای باشد که:
ظرفیت باربری خاک: تنش‌های وارده از فونداسیون به خاک، از ظرفیت باربری مجاز خاک تجاوز نکند.
نشست مجاز: میزان نشست فونداسیون در محدوده مجاز باشد تا از آسیب به سازه جلوگیری شود.
پایداری در برابر نیروهای جانبی: فونداسیون در برابر نیروهای جانبی (زلزله، باد) پایدار باشد.
- گودبرداری: آماده‌سازی محل اجرا
پس از طراحی فونداسیون، نوبت به خاکبرداری و گودبرداری می‌رسد. گودبرداری باید با دقت و بر اساس نقشه‌های اجرایی انجام شود. عمق گودبرداری باید به گونه‌ای باشد که فونداسیون در عمق مناسبی از زمین قرار گیرد تا از تاثیر عوامل جوی و یخبندان در امان باشد. در حین گودبرداری، باید به نکات زیر توجه شود:
حفاظت از دیواره‌های گود: برای جلوگیری از ریزش دیواره‌های گود، باید از روش‌های مناسبی مانند شمع‌کوبی، سپرکوبی یا اجرای دیوار حائل استفاده شود.
تخلیه آب‌های سطحی و زیرزمینی: در صورت وجود آب‌های سطحی یا زیرزمینی، باید نسبت به تخلیه آن‌ها اقدام شود تا از آسیب به فونداسیون جلوگیری شود.
کنترل پایداری خاک: در صورت وجود خاک‌های سست و ناپایدار، باید با استفاده از روش‌های مناسب، پایداری خاک را افزایش داد.
- بتن‌ریزی مگر برای ایجاد سطحی صاف
پس از گودبرداری، یک لایه بتن مگر (بتن با عیار سیمان کم) به ضخامت حدود 10 سانتی‌متر بر روی کف گود ریخته می‌شود. هدف از اجرای بتن مگر، ایجاد سطحی صاف و هموار برای اجرای آرماتوربندی و جلوگیری از تماس مستقیم آرماتورها با خاک است.
- آرماتوربندی یا تقویت بتن
آرماتوربندی، یکی از مهم‌ترین مراحل ساخت فونداسیون است. آرماتورها، میلگردهای فولادی هستند که برای افزایش مقاومت کششی بتن در داخل آن قرار می‌گیرند. آرماتوربندی باید بر اساس نقشه‌های اجرایی و با رعایت دقیق ضوابط و مقررات انجام شود. در حین آرماتوربندی، باید به نکات زیر توجه شود:
نوع و قطر آرماتورها: نوع و قطر آرماتورها باید بر اساس محاسبات طراحی تعیین شود.
فاصله آرماتورها: فاصله آرماتورها باید بر اساس نقشه‌های اجرایی رعایت شود.
پوشش بتنی: ضخامت پوشش بتنی (فاصله بین سطح آرماتور و سطح بتن) باید بر اساس ضوابط و مقررات تعیین شود تا از خوردگی آرماتورها جلوگیری شود.
- قالب بندی برای شکل‌دهی به بتن
قالب‌بندی، به منظور شکل‌دهی به بتن و نگهداری آن تا زمان گیرش و سخت شدن انجام می‌شود. قالب‌ها معمولاً از جنس چوب، فلز یا پلاستیک ساخته می‌شوند. قالب‌بندی باید به گونه‌ای باشد که:
- مقاومت کافی: قالب‌ها باید دارای مقاومت کافی برای تحمل وزن بتن و بارهای وارده باشند.
- آب‌بندی: قالب‌ها باید آب‌بند باشند تا از خروج شیره بتن جلوگیری شود.
- سهولت در باز کردن: قالب‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که پس از گیرش بتن، به راحتی بتوان آن‌ها را باز کرد.
- بتن ریزی
بتن‌ریزی، مرحله‌ای است که در آن، قالب‌ها با بتن پر می‌شوند. بتن باید با دقت و به صورت لایه‌ای ریخته شود تا از ایجاد حباب هوا در داخل آن جلوگیری شود. در حین بتن‌ریزی، باید به نکات زیر توجه شود:
- عیار بتن: عیار بتن (مقدار سیمان در واحد حجم بتن) باید بر اساس محاسبات طراحی تعیین شود.
- اسلامپ بتن: اسلامپ بتن (میزان روانی بتن) باید در محدوده مجاز باشد.
- تراکم بتن: بتن باید به خوبی متراکم شود تا از ایجاد حباب هوا در داخل آن جلوگیری شود.
- عمل‌آوری بتن و حفظ رطوبت بتن
پس از بتن‌ریزی، بتن باید به مدت چند روز عمل‌آوری شود. عمل‌آوری بتن، به معنای حفظ رطوبت بتن و جلوگیری از تبخیر سریع آب آن است. عمل‌آوری بتن، باعث افزایش مقاومت و دوام بتن می‌شود. روش‌های مختلفی برای عمل‌آوری بتن وجود دارد، از جمله:
- آبیاری: پاشیدن آب بر روی سطح بتن به صورت منظم.
- پوشاندن با گونی خیس: پوشاندن سطح بتن با گونی خیس و مرطوب نگه داشتن آن.
- استفاده از مواد عمل‌آوری: استفاده از مواد شیمیایی که از تبخیر آب بتن جلوگیری می‌کنند.
- باز کردن قالب‌ها (برداشتن سازه موقت)
پس از گذشت مدت زمان معینی (معمولاً 2 تا 3 روز)، می‌توان قالب‌ها را باز کرد. باز کردن قالب‌ها باید با دقت انجام شود تا از آسیب به بتن جلوگیری شود.
- خاک ریزی
پس از باز کردن قالب‌ها، فضای خالی اطراف فونداسیون با خاک پر می‌شود. خاک‌ریزی باید به صورت لایه‌ای انجام شود و هر لایه به خوبی متراکم شود.
هزینه اجرای فونداسیون ساختمان
برآورد دقیق هزینه‌ها در ساختمان تنها بعد از روئیت نقشه‌ها و متره کردن دقیق آن می‌تواند محاسبه شود. برای داشتن یک برآورد دقیق، توصیه می‌شود نقشه‌های فونداسیون توسط یک متخصص بررسی شده و حجم و مقدار مصالح مورد نیاز به دقت محاسبه گردد.
همچنین، استعلام قیمت روز مصالح و دستمزدها از منابع معتبر و پیمانکاران مختلف می‌تواند به شما در داشتن یک دیدگاه واقع‌بینانه‌تر نسبت به هزینه‌ها کمک کند. در نهایت، در نظر گرفتن هزینه‌های پیش‌بینی نشده و جانبی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است تا از بروز مشکلات مالی در طول پروژه جلوگیری شود.
نتیجه‌گیری
ساخت فونداسیون ساختمان، فرآیندی پیچیده و حساس است که نیازمند دانش و تجربه کافی است. با رعایت دقیق مراحل و ضوابط فنی، می‌توان فونداسیونی پایدار و بادوام برای ساختمان ایجاد کرد. انجام مطالعات ژئوتکنیک، طراحی صحیح فونداسیون، اجرای دقیق آرماتوربندی و بتن‌ریزی، و عمل‌آوری مناسب بتن، از جمله عوامل کلیدی در موفقیت ساخت فونداسیون هستند.
